6 manieren waarop muziek je kan helpen bij rouw

56 procent van de mensen die ooit een dierbare hebben verloren, zegt dat muziek hen heeft geholpen bij de rouwverwerking.* Hoe kan dat? En wat gebeurt er eigenlijk in ons brein als we naar muziek luisteren? In dit artikel bespreken we zes manieren waarop muziek je kan ondersteunen bij verlies.

1. Muziek brengt de levendigste herinneringen aan de overledene naar boven

Sommige liedjes voeren je mee terug in de tijd, naar een prachtig moment of een speciaal iemand. Enkele tonen zijn vaak al genoeg om je weer in een taxi in New York te wanen of om het eten van je oma te ruiken. Het is alsof je een deel van iets of iemand terugkrijgt. Maar hoe kan dat eigenlijk? Waarom heeft muziek zo’n krachtige invloed op onze herinneringen?

Onderzoek, waaronder dat van breinwetenschapper Erik Scherder, toont aan dat muziek veel verschillende hersengebieden activeert, veel meer dan andere geluiden of gebeurtenissen. Muziek activeert het deel van onze hersenen waarmee we horen en praten, het deel dat ons laat bewegen, en het deel waar onze herinneringen en gevoelens zijn opgeslagen. Bij het luisteren naar muziek staat het brein dus echt heel erg ‘aan’, wat levendige en gedetailleerde herinneringen creëert. Hierdoor voelen onze overleden dierbaren voor een moment weer heel dichtbij. Dichter bij dan bijvoorbeeld door een foto of een verhaal.

2. De herinneringen die muziek oproept, zijn vaak mooi en bieden troost

Muziek brengt dus levendige herinneringen naar boven, maar aan wat herinneren we ons voornamelijk? Uit onderzoek van DELA in samenwerking met Markteffect blijkt dat herinneringen aan vroeger, aan bepaalde periodes (zoals de studententijd) of aan vakanties het snelst naar boven komen bij het horen van bepaalde muziek. 71 procent van de mensen denkt bij het horen van een bepaald nummer regelmatig aan een dierbare. Het gevoel dat muziek geeft, is dus vaak positief. Na een overlijden kunnen die herinneringen, die ook nog eens bijzonder sterk zijn, troost bieden.

3. Muziek helpt je om waardevolle herinneringen te maken tijdens het afscheid

De meeste mensen hebben een of meerdere ‘levensliedjes’ die uitdrukken wie ze zijn of die het verhaal van hun leven vertellen. Wanneer deze nummers tijdens de uitvaart worden gespeeld, voelt de overledene (nog even) heel dichtbij. Dit kan verdriet en tegelijkertijd troost brengen, en kan zo het rouwproces ondersteunen. Bovendien toont het onderzoek van DELA en Markteffect aan dat 63 procent van de mensen vindt dat muziek het delen van herinneringen makkelijker maakt. Uitvaartmuziek helpt dus ook om tijdens het afscheid herinneringen aan de overledene op te halen.

4. Betekenisvolle liedjes verbinden je met je gevoel

Rouw gaat vaak gepaard met een wervelwind aan emoties. We ervaren allerlei gevoelens die we niet eerder hebben gevoeld, en soms herkennen we onszelf niet meer. Muziek kan je helpen om contact te maken met je (nieuwe) emoties, zodat ze niet opgekropt blijven zitten. Mark bijvoorbeeld verwerkt zijn moeilijke verleden met gitaarmuziek, en de muziek van Ella Mai liet Ama haar opgekropte emoties loslaten na het overlijden van haar vader.

Zelf muziek maken heeft nog meer invloed op onze emoties dan alleen naar muziek luisteren. Muziektherapeute Anneke Naaijkens-Doek gebruikt daarom vaak muzikale improvisatie bij mensen die een verlies hebben ervaren. Ze herinnert zich een vrouw die na het overlijden van haar man overmand was door verdriet en veel huilde. Anneke speelde een paar keer piano met haar en merkte dat het spel van de vrouw boos klonk. ‘Toen ik dat aangaf, zei ze: ‘Nou, nu je het zegt, ik ben ook gewoon boos op de hele situatie!’ Zo kon ik met die boosheid gaan werken, in plaats van alleen met het verdriet dat zo zichtbaar was.’ Wanneer mensen geen woorden hebben voor hun emoties, komt het er volgens Anneke via muziek vaak toch uit. Dit is erg belangrijk voor het rouwproces. Mensen gaan daardoor iets beter begrijpen wat er allemaal met hen gebeurt. Dat biedt houvast.

5. Muziek kan stress verlagen

Rouwen doe je niet alleen met je hart en hoofd, maar ook met je lichaam. Onderzoek toont aan dat mensen die iemand hebben verloren vaak kampen met slecht slapen, hoofdpijn of borstpijn, duizeligheid of extreme vermoeidheid. Kortom: je lichaam bevindt zich in een nare stresstoestand. Ontspannen muziek kan hierbij helpen. Het verlaagt je hartslag en bloeddruk, ontspant de spieren, kan pijn verlichten en helpt je in slaap te vallen. Het neemt het verdriet niet weg maar helpt wel om lichamelijk iets beter in je vel te zitten.

6. Het kan een vastgelopen rouwproces weer in beweging brengen

Vaak wisselen mensen in rouw af tussen stilstaan bij het verlies en de draad van het leven weer oppakken. Maar soms raak je vast, en neemt één van die twee de overhand. Je wordt overspoeld door verdriet en voelt je verlamd. Of je stopt al het verdriet weg en leidt jezelf af met praktische zaken.

Muziek kan dan helpen. Als je moeite hebt om bij je verdriet en gevoel te komen, kun je bewust luisteren naar nummers die je herinneren aan je overleden dierbare. Voor mensen die juist worden overspoeld door verdriet, kan het helpen om te luisteren naar ontspannen of troostende muziek. Muziektherapeute Anneke zegt: ‘Luister eens heel bewust naar verschillende nummers en muziekstijlen en vraag jezelf af: Van welke muziek kom ik tot rust? Welke muziek maakt me vrolijk? Welke nummers doen me denken aan mijn overleden dierbare, en bieden daarom troost? Maak per gevoel een aparte afspeellijst en zet deze op als je steun nodig hebt. Muziek neemt je verdriet niet weg, maar het kan er wel voor zorgen dat het rouwproces weer in balans komt.’